اگر چه تاریخ چاپ کتاب ها یا حتی تاریخ ذیل اشعار نمی تواند سندی قطعی برای تعیین پیشگامی یک جریان باشد , نگاهی به مجموعه شعر دیروز خط فاصله از منوچهر نیستانی و تاریخ سرایش و چاپ آن ( 1350 ) این نظر را تقویت می کند که وی سرامد غزل سرایان نو کلاسیک است . ادامه مطلب... منوچهر نیستانی از مبتکرترین غزل پردازان نوکلاسیک زمان خود است .درغزل های نو او تلاش فراگیر در مسیر رسیدن به فرم های تازه در غزل و گسترش امکانات و ظرفیت صوری و محتوایی این قالب چشمگیر است. ( حسن لی ص 30 )
بهمنی غزل سرای معاصر نیز در مصاحبه های خود نیستانی را پیش گام در غزل نوکلاسیک معرفی می کند ( منزوی 3 مقدمه ص 13 ) البته چاپ حنجره زخمی تغزل اولین مجموعه شعر حسین منزوی دیگر شاعر پیشگام در عرصه غزل نو کلاسیک نیز 1350 بوده است منزوی خود نیز در کتاب مذکور (ص 21 ) درباره غزلی با مطلع (( لبت صریح ترین آیه ی شکوفایی است / و چشمهایت شعر سیاه گویایی است ) می نویسد :
نخستین غزلی که از من چاپ شد- منظور غزل (( در حال و هوای تازه )) است که راهی تازه در غزل امروز گشود - این غزل بود در مجله فردوسی.
بدین قرار بنا بر آنچه گذشت باید منزوی و نیستانی را با اندکی اختلاف زمانی و با غزل هایی از این دست دو پیشگام عمده این جریان بدانیم ذکر این نکته ضروری است که اگر در یادکرد بنیان گذاران غزل نوکلاسیک نام حسین منزوی و منوچهر نیستانی پیش از نام شاعرانی چون فروغ فرخزاد آمده صرفا به این دلیل است که در غزل های آن دو رویکردی فراگیر و باورمندانه به زبان تازه در غزل دیده می شود رویکرد و باور نیماگونه .وگرنه پیش گامی فروغ در گنجاندن گزاره های امروزی در بافت غزل آن قدر روشن است که نیازی به توضیح ندارد و شگردهای زبانی در تنها غزل وی که در آن به استقبال از غزلی از هوشنگ ابتهاج رفته با مطلع :
چون سنگ ها صدای مرا گوش میکنی سنگی و ناشنیده فراموش میکنی
آن قدر امروزی است که اگر سرایش این چنین را ادامه می داد باید او را بی تردید پایه گذار غزل نو کلاسیک می دانستیم اما غزل مزبور یگانه غزل اوست و به نظر می رسد به مثابه غزلی استقبالی بیشتر تفننی بوده باشد و متاثر از زبان اشعار نیمایی او در صورتی که نیستانی و منزوی باورمندانه پیگیر و بابرنامه به سمت نوسازی زبان رفتند .
چاپ مجموعه های از شوکران و شکر با عشق در حوالی فاجعه و از کهربا و کافور - حسین منزوی را در زمره معدود شاعران تثبیت شده غزل عاشقانه معاصر معرفی کرد در 1353 یعنی سه سال پس از انتشار حنجره زخمی تغزل منزوی مجموعه رستاخیز از سیمین بهبهانی به چاپ رسید که نشان می دهد بر خلاف دو مجموعه شعرجای پا و مرمر کم کم رگه هایی از زبان نوکلاسیک به شعر او راه یافته است .
در سالهای بعد سیمین بهبهانی به تدریج افق های تازه تری تجربه کرد و از رستاخیز به بعد نه تنها تکانه های زبانی بلکه دغدغه های اندیشگی تازه ای نیز در غزل او شکل گرفت چنان که شاعر چهارپاره ها و غزل های معمول در مجموعه های جای پا و مرمر به شاعری برخوردار از نگاه اجتماعی و ژرف اندیشگی متفاوت مبدل شد.
شاعر دیگری که نقش او در جریان تحول غزل در سه دهه اخیر بسیار پر رنگ است محمد علی بهمنی است برخی اشعار باغ لال او را نیز در کنار منوچهر نیستانی و حسین منزوی و سیمین بهبهانی در ردیف پایه گذاران اصلی جریان تحول غزل امروز جای می دهد
محسن پزشکیان نیز علارقم کمتر شناخته شدن و با وجود گمنامی شاعری است که با بررسی اثار او می توان وی را حلقه اتصال غزل بازگشتی و غزل نو کلاسیک دانست بعد ازانتشار مجموعه اشعار محسن پزشکیان توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی در غزل های وی غزل هایی با ویژگی غزل های نوکلاسیک دیده می شود و خوشبختانه تازیخ سرودن تعدادی از آنها ذیل آن آمده و نشان می دهد قبل از چاپ اولین غزل های نیستانی و منزوی سروده شده اند از جمله غزلی است سروده شده در خرداد 1348 با مطلع :
تو لاله ای و به دشت سراب می رویی عروس شهر خیالی به خواب می رویی
پزشکیان ص 68
یا غزل زیر که سروده بهمن 1349 است :
تو عطر محرم دشتی نسیم عریانی تو بوی باکره خلوت بیابانی
بدین قرار شاید بتوان مدعی شد که برخی غزل های پزشکیان اولین رگه های نوکلاسیک را در خود دارد و اگر اجل وی را در سی و دو سالگی از جامعه ی ادبی نمیگرفت قزیحه نواندیش او به خلق آثاری بسیار ارجمند تر از آنچه در شش دفتر آمده نایل می شد.
برگزیده ای از
منبع: برگزیده ای از مقاله غزل نو کلاسیک و لایه های ایدئواوژیک سبک در آن نوشته حسن دلیری ابوالقاسم قوام سید حسن فاطمی سمیرا بامشکی